«Φράνσις» (Frances) - Του Graeme Clifford (1982)

Σκέψεις και σχόλια

Η λέξη «τραγικός» λέγεται στις μέρες μας χωρίς πολλές αναστολές, αλλά σπάνια νοείται με τον τρόπο που περιγράφει η ταινία, δηλαδή ενός θανάσιμου λάθους ενός προσώπου που οδηγεί στην καταστροφή του. Ωστόσο, ταιριάζει απόλυτα στην πραγματικά φρικτή ιστορία της Frances Farmer, που ήταν ένοχη, ούσα μία μοντέρνα γυναίκα, με ελεύθερη σκέψη, παγιδευμένη στο 1938.


Έφηβη ακόμη, η νεαρή Frances (Jessica Lange) σκανδάλιζε το Σιάτλ του 1931 με την έκθεσή της για το θάνατο του θεού και τα ταξίδια της στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση. Μία όμορφη γυναίκα που φιλοδοξούσε να γίνει ηθοποιός, πέτυχε σύντομα ένα συμβόλαιο με το Χόλιγουντ, αλλά οι επαναστατικές και αριστερίστικες απόψεις της έκαναν τα αφεντικά των κινηματογραφικών στούντιο να αγανακτήσουν. Αυτό την οδηγεί στο ποτό, ενώ παράλληλα η μητέρα της Lillian (Kim Stanley) που έχει εμμονή με την καριέρα της, πετυχαίνει να χαρακτηριστεί η Φράνσις ως ανίκανη και αναλαμβάνει τον έλεγχο της ζωής της, προσπαθώντας, παρά τη θέλησή της, να την κάνει να επιστρέψει στο Χόλιγουντ. Όταν η Φράνσις προσπαθεί να την αψηφήσει, καταλήγει σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, και υπόκειται στην πιο βάναυση και απάνθρωπη αντιμετώπιση, που την σπάει και την καταστρέφει.

Οι σκηνές στο ψυχιατρικό ίδρυμα είναι φρικτές, με τις θεραπείες με τα ινσουλινικά σοκ και τις ηλεκτροσπασμοθεραπείες καθώς και τις περίπου ερασιτεχνικές εγχειρίσεις εγκεφάλου, αλλά και τον εξαναγκασμό σε πορνεία ως το κερασάκι στην τούρτα. Σίγουρα τέτοια μέρη τρέλαιναν οποιονδήποτε αν δεν ήταν ήδη ψυχικά ασθενής.

Η Φράνσις δεν μένει ήσυχη για πολύ. Με την επόμενη επανάστασή της ωστόσο, λοβοτομείται και γίνεται ένα πειθήνιο, επίπεδο, με αμβλύ συναίσθημα πλάσμα. Κάπου εκεί το φιλμ τελειώνει ενώ εμείς έχουμε γεμίσει αγανάκτηση με τους τρόπους ελέγχου που επέβαλλε μία ολόκληρη «δημοκρατική» Αμερική στους πολίτες της.

Αν και η ταινία είναι συναισθηματικά εστιασμένη στη Φράνσις, και ο σκηνοθέτης θέλει να μας κάνει να ταυτιστούμε με αυτή και να την αγαπήσουμε, χρησιμεύει και ως μία προειδοποίηση: Το μήνυμα βασικά είναι ότι εάν ανοίγεις το στόμα σου και εκφράζεις αθεϊστικές, αριστερίστικες, φιλελεύθερες (όχι με τη στρεβλή σημερινή έννοια φυσικά) απόψεις, είναι πιθανό να την πατήσεις, ειδικά στις Η.Π.Α. (αλλά και στην Ελλάδα, τουλάχιστον όσον αφορά στην αθεΐα). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλές παραγωγές για τη ζωή της Farmer γυρίστηκαν στα πρώτα χρόνια του Ριγκανικού καθεστώτος, και ενώ οι Η.Π.Α. έκαναν μία απότομη δεξιά στροφή. Ο ίδιος ο Ρίγκαν πίστευε ότι οι άθεοι δεν ήταν πολίτες των Η.Π.Α. Μήπως κι εδώ με τις ταυτότητες, τις εικόνες σε δικαστήρια, βουλή και σχολεία, και το θεοκρατικό μας σύνταγμα, είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα; Εν κατακλείδι, η μαύρη διαπίστωση της ταινίας, αλλά και της καθημερινής εμπειρίας, είναι ότι δεν συμφέρει να είσαι διαφορετικός.